Przeglądy, konserwacja i eksploatacja instalacji elektrycznych w strefach EX

Normy, zakresy, kompetencje i dokumentacja prac w atmosferach wybuchowych

Prawidłowa eksploatacja instalacji elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem (EX) nie kończy się na odbiorze technicznym. Równie istotne są regularne przeglądy, konserwacja oraz dokumentowanie wykonanych czynności. Niewłaściwa eksploatacja lub brak nadzoru może prowadzić do uszkodzeń, a w konsekwencji – do powstania źródła zapłonu.

Wymagania normatywne – IEC 60079-17

Podstawową normą określającą zasady przeglądów i konserwacji w strefach EX jest:
PN-EN IEC 60079-17: Atmosfery wybuchowe – Część 17: Kontrola i konserwacja instalacji elektrycznych

Norma ta:

definiuje typy kontroli (wstępna, szczegółowa, rutynowa),
określa zakres czynności przeglądowych,
stawia wymóg posiadania odpowiednich kompetencji przez personel techniczny,
wskazuje na konieczność prowadzenia dokumentacji kontrolnej.

Zakres i częstotliwość przeglądów

Typy kontroli wg IEC 60079-17:

Typ kontroli	Charakterystyka
Wstępna	Przed uruchomieniem – pełna weryfikacja zgodności instalacji z dokumentacją i normami
Szczegółowa	Dokładne oględziny każdego elementu, w tym wnętrz obudów, stan uszczelnień, certyfikatów
Rutynowa	Oględziny bez naruszania obudów – ocena widocznych uszkodzeń, korozji, oznaczeń, stanu połączeń

Częstotliwość przeglądów

Norma IEC 60079-17 nie narzuca sztywnej częstotliwości – wskazuje, że:

ocena ryzyka powinna określać interwały przeglądów,
typowe okresy kontroli szczegółowej to: 1 rok, 2 lata lub maksymalnie 3 lata, w zależności od warunków środowiskowych i doświadczenia eksploatacyjnego,
urządzenia o dużym wpływie środowiskowym (np. pył, wilgoć, chemikalia) wymagają częstszych kontroli.

Wymóg kompetencji osób wykonujących przeglądy

Osoby przeprowadzające kontrolę i konserwację w strefach EX muszą mieć:

aktualne uprawnienia SEP (eksploatacja lub dozór – grupa 1),
udokumentowane przeszkolenie z zakresu instalacji i konserwacji w środowisku Ex, zgodnie z wymaganiami IEC 60079-14 i -17,
praktyczną wiedzę na temat rodzajów zabezpieczeń Ex (Ex d, e, i itd.),
znajomość klasyfikacji stref i urządzeń – umiejętność czytania kodów oznaczeń Ex.

Dokumentowanie czynności konserwacyjnych i przeglądowych

Każda przeprowadzona kontrola musi być odnotowana w dokumentacji eksploatacyjnej. Powinna zawierać:

datę przeglądu i dane osoby wykonującej,
rodzaj i zakres kontroli (visual, detailed),
wykaz sprawdzanych urządzeń i wynik inspekcji,
opis zauważonych nieprawidłowości i zaleceń,
potwierdzenie wykonania napraw (jeśli dotyczy),
potwierdzenie zgodności instalacji z normą IEC 60079-17.

Rekomendowaną formą dokumentacji są karty przeglądowe urządzeń EX, przypisane do każdego punktu instalacji (np. rozdzielnica, bariera, czujnik, przepust).

Doświadczenie PiAZAP a wymagania dla stref EX

Realizacja instalacji w strefach EX wymaga wysokospecjalistycznej wiedzy, doświadczenia oraz przestrzegania rygorystycznych norm – są to obszary, w których PiAZAP posiada potwierdzone kompetencje, wynikające m.in. z działalności w sektorach:

chemicznym, petrochemicznym, energetycznym i wodno-ściekowym – gdzie występują atmosfery wybuchowe,
realizacji projektów opartych na systemach SCADA, DCS i automatyce przemysłowej,
zgodności z normami PN-EN 60079, ATEX oraz aktualnymi wymaganiami prawnymi.

Trzy kluczowe filary bezpieczeństwa w strefach EX jak projektowanie, wykonanie i utrzymanie znakomicie realizuje firma PiAZAP poprzez:

1. Projektowanie instalacji EX

PiAZAP dobiera urządzenia posiadające certyfikaty ATEX/IECEx, uwzględniając poziomy ochrony (EPL) i techniki zabezpieczeń (Ex d, e, i).
Projekty uwzględniają analizę ryzyka, stref klasyfikacji oraz kompatybilność materiałów – zgodnie z PN-EN IEC 60079-14.
Firma zapewnia dokumentację projektową zgodną z wymaganiami nadzoru (UDT, PSP), co zmniejsza ryzyko błędów i niedopuszczenia instalacji do użytku.

2. Wykonanie instalacji przez wykwalifikowanych specjalistów

Prace montażowe są realizowane przez przeszkolony personel znający techniki montażu w strefach EX (np. prowadzenie kabli, dławiki, przepusty).
Każdy etap robót jest dokumentowany – co jest wymagane m.in. przez PN-EN 60079-17 oraz podczas audytów UDT czy ATEX 137.

3. Serwis i utrzymanie instalacji EX

PiAZAP wdraża regularne inspekcje, przeglądy i prowadzi pełną dokumentację eksploatacyjną (protokoły, kalibracje, naprawy).
Działa zgodnie z normą PN-EN IEC 60079-17, zapewniając bezpieczeństwo i ciągłość eksploatacji.
Firma reaguje na zmiany przepisów i wdraża aktualizacje normatywne w swoich projektach.

Zgodność z rosnącymi wymaganiami prawnymi i normatywnymi

PiAZAP odnosi się do dyrektywy ATEX, której znaczenie rośnie – zapewnia dobór i montaż urządzeń zgodnych z aktualnymi przepisami.
Integruje podejście zgodne z NIS2, co ma szczególne znaczenie w kontekście cyberbezpieczeństwa systemów OT pracujących w EX.
Firma zna powiązania bezpieczeństwa przeciwwybuchowego z BHP, ochroną środowiska i audytami zewnętrznymi, co podnosi poziom zgodności projektów z wymaganiami instytucji nadzoru.

Podsumowanie

Bezpieczeństwo instalacji elektrycznych w strefach EX nie kończy się wraz z ich uruchomieniem. To proces ciągły, w którym kluczową rolę odgrywają regularne przeglądy, rzetelna konserwacja oraz właściwe dokumentowanie wszystkich działań eksploatacyjnych. Norma IEC 60079-17 jasno wskazuje, że tylko odpowiednio przeszkolony personel, działający na podstawie aktualnej dokumentacji, jest w stanie zapewnić długofalową ochronę przeciwwybuchową instalacji.

W praktyce wiele incydentów w środowiskach EX ma swoje źródło w zaniedbaniach serwisowych lub braku aktualnych zapisów przeglądów. Dlatego tak istotne jest wdrożenie systemowego podejścia do utrzymania – opartego na harmonogramach, kartach inspekcyjnych i kwalifikacjach zespołu.

PiAZAP to nie tylko wykonawca instalacji EX, ale również partner w ich długoterminowym utrzymaniu. Dzięki doświadczeniu w branżach o wysokim ryzyku (chemia, energetyka, wod-kan, przemysł spożywczy) oraz znajomości norm PN-EN 60079-14/17, zapewniamy kompleksową obsługę również po zakończeniu etapu inwestycyjnego.

Nasze działania obejmują:

audyty stanu technicznego i eksploatacyjnego instalacji EX,
harmonogramowanie i realizację przeglądów zgodnych z IEC 60079-17,
prowadzenie dokumentacji wymaganej przez UDT, PSP i inspekcje ATEX,
aktualizację rozwiązań technicznych w odpowiedzi na zmieniające się przepisy,
integrację bezpieczeństwa EX z systemami automatyki, SCADA i cyberbezpieczeństwa (NIS2).