Wprowadzenie
Wraz z dynamicznie rozwijającym się przemysłem gdzie precyzja, efektywność i niezawodność są na wagę złota, inteligentne systemy automatyki powinny być budowane w oparciu o rzetelną, dokładną i przejrzystą dokumentację techniczną. Z uwagi na to, że budowa nowej instalacji przemysłowej bądź modernizacji istniejącej wymaga przygotowania złożonych opracowań, na potrzeby tego artykułu nasze rozważania obejmą zagadnienia dotyczące projektu wykonawczego.
Jeśli stoisz przed wyzwaniem zakupu takiej dokumentacji technicznej, ten przewodnik został stworzony właśnie dla Ciebie. Pomoże Ci on podjąć świadomą i przemyślaną decyzję, która przyniesie korzyści w długim terminie.
1. Czym jest Projekt Wykonawczy?
Projekt wykonawczy stanowi uzupełnienie i uszczegółowienie projektu budowlanego w zakresie i stopniu dokładności niezbędnych do sporządzenia przedmiaru robót, kosztorysu inwestorskiego, przygotowania oferty przez wykonawcę i realizacji robót budowlanych. Jest on dokumentem na tyle szczegółowym, aby potencjalny fachowiec/specjalista z danej branży mógł wykonać powierzone prace, a Inwestor mógł je skontrolować pod względem jakościowym i odebrać wykonaną pracę.
I tu dochodzimy do Projektu Wykonawczego branży pomiarowej/ automatyki, który jest niezbędny w budownictwie przemysłowym szczególnie tam gdzie mamy do czynienia z procesami. Projekt ten jest rozwinięciem technicznym koncepcji projektowych szczególnie branży technologicznej oraz konstrukcyjnej, mechanicznej czy elektrycznej i jest on fundamentalny dla powodzenia całej Inwestycji.
W związku z tym, że Projekt Wykonawczy branży automatyki przybierać może różne kształty, może mieć różną merytoryczną zawartość, czego na co dzień dowodzi rynek, Inwestorzy mogą odczuwać pewien dyskomfort w wyborze odpowiedniej firmy.
Rozumiejąc tą powszechną sytuację, spróbujemy opowiedzieć o najważniejszych naszym zdaniem, aspektach wyboru dostawcy projektu.
2. Zrozumienie potrzeb
Każdy nakład finansowy na rozwój własnych biznesów okupiony jest niepewnością co do słuszności swoich wyborów i konieczności poniesienia kosztów. Tak już jest i dlatego decyzja o zakupie dokumentacji technicznej, wymaga sprawdzenia i rozpoznania dostępnych na rynku możliwości. Jednakże, przed przystąpieniem do poszukiwań należy zawsze odpowiedzieć sobie na dwa kluczowe pytania:
- ,,Dla jakich celów potrzebuję Projektu Wykonawczego branży AKPiA?”
Możliwe odpowiedzi to:
- dla sprawnego i terminowego wykonania inwestycji,
- dla zdefiniowania zakresu i granic wykonawstwa inwestycji,
- dla przeprowadzenia ze standaryzowanego postępowania ofertowego,
- dla potwierdzenia planowanych kosztów CAPEX,
- dla zminimalizowania powstawania ewentualnych kosztów dodatkowych podczas realizacji i na końcu inwestycji,
- dla zapewnienia bezpieczeństwa, że zastosowane standardy i zabezpieczenia np. przed wybuchem zminimalizują ryzyko ich powstania,
- dla zakup odpowiedniej aparatury, materiałów montażowych i kabli.
- dla wykonania prawidłowego montażu mechanicznego i elektrycznego aparatury na obiekcie
- dla wykonania oprogramowania aplikacyjnego w systemie sterowania
- dla wykonania prób funkcjonalnych po wykonaniu instalacji AKPiA
- dla celów przyszłych, które obecnie nie są jeszcze określone – budowa bliźniaczej instalacji , np. służb utrzymania ruchu, które będą obsługiwać bieżące ruch zakładu.
- i wiele innych …
- ,, Jakie są nasze oczekiwania w kontekście zdefiniowanych celów?
Tak naprawdę, to pytanie wiążę się z finalnym produktem, finalną dokumentacją jaką oczekujemy w związku z zdefiniowanymi celami i jaka będziemy odbierać od wykonawcy. Ocena tego czego oczekujemy powinna opierać się o jasne kryteria zarówno dla Zamawiającego jak i wykonawcy.
Aby do tego dobrze się przygotować należy zastanowić się nad zawartością dokumentacji, co jest dla nas kluczowe?, np. jaki stopień szczegółowości specyfikacji urządzeń powinien być zawarty, co jest potrzebne wykonawcy i co będę musiał przekazać wykonawcy, aby mógł zrealizować zadanie?
Sprawdzoną metodą uzyskania odpowiedzi na te przykładowe pytania jest wgląd w dotychczasowe projekty potencjalnego wykonawcy i rozmowa z nim podczas wizyty referencyjnej.
3. Zawartość dokumentacji technicznej
Zanim jednak dojdzie do spotkania warto dowiedzieć się co powinno być niezbędnym minimum takiej dokumentacji. Dokumentacja techniczna w branży automatyki przemysłowej jest niezwykle złożona i wielowymiarowa. Aby upewnić się, że otrzymujesz wszystkie niezbędne informacje, warto zwrócić uwagę na następujące elementy:
3.1 Opis techniczny
Opis techniczny w dokumentacji branży pomiarowej zawiera szczegółowe informacje na temat technologii, procesów produkcyjnych, produktów, urządzeń lub systemów sterowania Ten fragment dokumentacji ma na celu dostarczenie użytkownikom informacji niezbędnych do zrozumienia, a także procesów technologicznych – ich przeznaczenia, obsługi, instalacji a ponadto utrzymania tych urządzeń.
Najczęściej zawartość opisu technicznego zawiera się w poniższych punktach:
- Podstawę formalną wykonania PW – nr umowy między Klientem a Wykonawcą.
- Przedmiot i lokalizację inwestycji.
- Założenia projektowe.
- Zastosowane rozwiązania projektowe.
- Wytyczne realizacji.
- Branżowe zagadnienia BHP i p.poż.
3.2 Specyfikacje techniczne
Szczegółowe informacje o parametrach technicznych urządzenia są kluczem do jego optymalnego wykorzystania i są istotne z punktu planowania kosztu inwestycji. Im bardziej są dopracowane, szczegółowe tym bardziej nie pozostawiamy przestrzeni na pojawienie się bolesnych kosztów dodatkowych.
Specyfikacje techniczne urządzeń Automatyki, Kontroli i Pomiaru (AKP) zawierają szczegółowe informacje na temat parametrów technicznych, właściwości, funkcji i wydajności tych urządzeń. Te specyfikacje są istotne w procesie zakupu, instalacji, i utrzymania urządzeń AKP, ponieważ dostarczają jasnych wytycznych co do tego, jak urządzenia działają i w jaki sposób mogą być wykorzystywane w danej aplikacji. Brak tych specyfikacji lub ich niska jakość powoduje, że każdy kto przystąpi do etapu realizacji będzie musiał oszacować ryzyko związane z właściwym doborem i zakupem, a to podniesie znacząco koszt rzeczowej realizacji.
Formularz specyfikacji powinien zawierać:
- Typ urządzenia
- Funkcja procesowa.
- Warunki środowiskowe w miejscu zabudowy urządzenia.
- Wymagania mechaniczne.
- Parametry procesowe.
- Wymagania elektryczne.
- Wymagania metrologiczne.
- Wymagane świadectwa i certyfikaty.
- Wyposażenie dodatkowe.
3.3 Schematy połączeń obwodów
Schematy połączeń obwodów są schematami połączeń elektrycznych między elementami obwodów pomiarowo-regulacyjnych i sterowniczych.
Stanowią podstawę do wykonania połączeń elektrycznych przez Wykonawcę instalacji pomiarowej, wykonania sprawdzenia i prób funkcjonalnych po montażu oraz diagnozowania obwodów w czasie eksploatacji.
3.4 Schematy funkcjonalne obwodów.
Schematy funkcjonalne są prezentacją graficzną zależności funkcjonalnych między źródłami parametrów procesowych (przetworniki i sygnalizatory pomiarowe) a urządzeniami wykonawczymi (zawory automatyczne, napędy), z zastosowaniem symboli logicznych wg normy ISA S5.2 lub SAMA PMC 22.1.
Stanowią podstawę wykonania oprogramowania aplikacyjnego w cyfrowym systemie sterowania (DCS, ESD, PLC) przez Wykonawcę. W czasie użytkowania instalacji stanowią
jedną z podstawowych dokumentacji dla Administratora/Inżyniera systemu.
3.5 Listy kablowe i plan tras kablowych
Dokumentacja listy i planu tras kablowych jest niezwykle istotna w celu skutecznego zarządzania infrastrukturą kablową, identyfikacji problemów, dokonywania zmian lub napraw i utrzymania porządku w sieciach kablowych. Jest niezwykle efektywna i ważna podczas prowadzenia robót wykonawczych, gdyż zawiera m.in.:
- Unikalny numer lub nazwa identyfikująca każdą trasę kablową.
- Punkt początkowy: Określenie, gdzie trasa zaczyna się lub jest podłączona (np. pomieszczenie, piętro, szafa itp.).
- Punkt końcowy: Miejsce, w którym trasa się kończy lub jest podłączona.
- Informacja o rodzaju kabla używanego w danej trasie (np. światłowód, miedź, kabel elektryczny).
- Schematy graficzne przedstawiający przebieg trasy kablowej na planie budynku lub terenu. Pokazuje, jak koryta kablowe, rurki osłonowe przebiegają od punktu początkowego do punktu końcowego.
- Długość kabla lub trasy wyrażona w metrach, stopach lub innym jednostkach.
- Dodatkowe informacje opisujące trasę kablową, takie jak przebieg, przejścia przez przegrody, korytarze itp.
- Jeśli istnieje wiele kabli w jednej trasie, numery lub oznaczenia kabli w tej trasie.
- Informacja o przeznaczeniu trasy (np. dane, zasilanie, telefon).
3.6 Architektura Systemu sterowania
Ta część dokumentacji zawiera wszelkie informacje, który służą jako podstawa dla projektu i implementacji systemu sterowania. Dają jasne wytyczne, które muszą być spełnione, aby system działał zgodnie z oczekiwaniami.
Ta część dokumentacji najczęściej zawiera:
- Warstwę sprzętową, która opisuje fizyczne komponenty systemu sterowania, takie jak sterowniki PLC lub kontrolery i moduły I/O DCS oraz informacje o połączeniach między komponentami, włączając w to kable, interfejsy, szafy sterownicze itp.
- Warstwę oprogramowania, używaną w systemie sterowania, w tym programy PLC, DCS, oprogramowanie HMI (Human-Machine Interface), sterowniki silników itp.
- Warstwę sieciową, która przekazuje informacje o strukturze sieci komunikacyjnej używanej w systemie sterowania, włączając w to rodzaje sieci (np. Ethernet, Profibus, Modbus), topologię sieci itp. Zasady komunikacji między różnymi komponentami systemu,
- Strukturę kontrolną systemu,
- Opis procesu sterowania i monitorowania,
- Konfiguracje alarmów i zabezpieczeń,
- Warstwę interfejsu użytkownika, które są dostępne dla użytkowników, włączając w to panele operatorskie, ekrany HMI, aplikacje na komputery osobiste itp.
3.7. Schematy montażowe urządzeń obiektowych
Jest to prezentacja graficzna montażu mechanicznego urządzenia pomiarowego na obiekcie, zawierająca wykaz armatury łączeniowej, z podaniem jej typu, rozmiaru, materiału, numeru normy lub rysunku konstrukcyjnego.
3.8 Instrukcje obsługi
Instrukcje obsługi dostarczają podstawowych informacji o technologii, systemach, urządzeniach, jego funkcjach i obsłudze. Dzięki nim użytkownik może w pełni wykorzystać potencjał zautomatyzowanej maszyny czy systemu automatyki, a także unikać błędów, które mogą prowadzić do awarii lub nieefektywnego działania.
Jeśli chciałbyś dowiedzieć się więcej co zawiera nasz standard projektowy napisz do nas:
4. Sprawdzenie wzorów dokumentacji
Kolejnym elementem wyboru dostawcy dokumentacji wykonawczej jest sprawdzenie zawartości projektu już wykonanego na rzecz innego Zamawiającego. Zatem zanim zdecydujesz się na zakup dokumentacji technicznej, warto poprosić dostawcę o dostarczenie wzorów dokumentacji projektowej. Pozwoli Ci to upewnić się, że oferowany produkt odpowiada Twoim oczekiwaniom w zakresie formy i zawartości merytorycznej.
4.1 Jakość i przejrzystość
Przyglądając się próbkom, zwróć uwagę na jakość i przejrzystość informacji. Czy tekst jest czytelny? Czy schematy i grafiki są jasne i zrozumiałe? Dobra dokumentacja powinna być intuicyjna i łatwa w użyciu.
4.2 Kompletność informacji
Sprawdź, czy próbki zawierają wszystkie niezbędne informacje. Czy są tam wszystkie sekcje, które są dla Ciebie kluczowe? Czy dostawca nie pomija żadnych ważnych szczegółów?
4.3 Format dokumentacji
W zależności od Twoich potrzeb, dokumentacja może być dostarczana w różnych formatach – od tradycyjnych drukowanych instrukcji, po elektroniczne pliki PDF czy interaktywne bazy danych. Upewnij się, że format dostarczanej dokumentacji jest dla Ciebie odpowiedni.
5. Aktualizacje
Automatyka przemysłowa to dziedzina, która nieustannie się rozwija. Nowe technologie, standardy i rozwiązania pojawiają się niemal codziennie. Dlatego tak ważne jest, aby w przypadku wyboru systemów automatyki SCADA/DCS, które zostaną zaprojektowane zwróci uwagę na wydawane upgrad’y podczas jego użytkowania.
5.1 Regularność aktualizacji
Zapytaj dostawcę, jak często w przyszłości aktualizuje dostarczone oprogramowanie. Czy są to regularne aktualizacje?
5.2 Sposób informowania o aktualizacjach
Dowiedz się, w jaki sposób dostawca informuje swoich klientów o dostępnych aktualizacjach. Czy jest to automatyczny system powiadomień? Czy może trzeba samodzielnie śledzić zmiany?
5.3 Koszt aktualizacji
Niektórzy producenci systemów automatyki SCADA/DCS oferują aktualizacje za darmo, inni mogą pobierać za nie dodatkową opłatę. Upewnij się, że znasz wszystkie koszty związane z utrzymaniem zaprojektowanego systemu na bieżąco.
6. Jak dokonać wyboru odpowiedniego dostawcy?
Wybór odpowiedniego dostawcy dokumentacji technicznej to kluczowy krok w procesie zakupu. Aby podjąć świadomą decyzję, warto zwrócić uwagę na kilka aspektów:
6.1 Doświadczenie
Wybierając dostawcę projektu automatyki przemysłowej, zwróć uwagę na renomę i doświadczenie branżowe wykonawcy. Wiodące firmy oferują wysokiej jakości usługi, a ich dokumentacja techniczna jest zazwyczaj dobrze opracowana i przejrzysta.
Oczywiście kryterium długość działalności na rynku i realizowane projekty mogą być dobrym wskaźnikiem kompetencji dostawcy.
6.2 Referencje
Sprawdź opinie innych klientów o jakości dostarczanej dokumentacji. Rekomendacje i pozytywne opinie mogą być cennym źródłem informacji o profesjonalizmie i rzetelności firmy. Przed zakupem poproś dostawcę o próbki dokumentacji technicznej. Zobacz, czy są czytelne, zawierają potrzebne informacje i jasne instrukcje. To pozwoli Ci ocenić jakość i dostępność informacji.
6.3 Wsparcie
Upewnij się, że dostawca oferuje nadzór autorski po wykonaniu dokumentacji np. w przypadku pytań czy niejasności. Jak zasoby firmy są dostępne, w jakim czasie/terminie odpowiada na zapytania i uwagi, czy projektant gotów jest pojechać na obiekt i ile to kosztuje? Wsparcie i umiejętność rozmów to ważny aspekt współpracy każdej firmy.
6.4 Analiza kosztów
Przed dokonaniem zakupu warto dokładnie przeanalizować ofertę. Czy cena, którą proponuje dostawca, jest adekwatna do jakości i zakresu dostarczanej dokumentacji? Czy dostawca potrafi uzasadnić planowany nakład? Czy nie ma ukrytych kosztów, które mogą pojawić się w przyszłości? Dobra dokumentacja techniczna to inwestycja, która przynosi korzyści w dłuższej perspektywie. Może zaoszczędzić wiele czasu i pieniędzy, eliminując nieporozumienia, błędy i niejasności.
Podsumowanie
Podsumowując, zakup dokumentacji technicznej w branży automatyki przemysłowej wymaga uwagi i staranności. Wybierz renomowanego dostawcę w danej branży, upewnij się, że dokumentacja jest czytelna i zawiera potrzebne informacje, a także korzystaj z dostępnego wsparcia technicznego. W ten sposób zminimalizujesz ryzyko problemów i zwiększysz efektywność korzystania z zakupionych urządzeń i systemów automatyzacji.
